Vì sao cuộc Đời là bể khổ?

Cuộc đời là bể khổ, câu nói mà từ già tới trẻ, chẳng ai không nghe đôi lần trong đời. Thế nhưng nếu hỏi tại sao cuộc đời là bể khổ, thì đa phần người ta mơ mơ, hồ hồ, không thể trả lời cho tường tận được. Vậy đức Phật dạy thế nào về  “Khổ” của kiếp sống nhân sinh? Nếu bạn đang muốn biết tại sao “Cuộc đời là bể khổ”, thì bài viết này là dành cho bạn đấy!

Có một số người cho rằng đời là một bữa tiệc dài, không hưởng thụ cũng uổng. Do đó, họ không để lỡ một dịp nào có thể đem lại cho họ những khoái lạc vật chất. Nhưng họ không ngờ rằng những khoái lạc ấy điều là giả dối, lừa phỉnh, chẳng khác gì cái khoái lạc mong manh của người khát mà uống nước mặn, càng uống lại càng khát; Và cổ họng, sau cái phút uống vào, lại thêm đắng chát.

• Luật Nhân quả là gì.
• Luân hồi là gì.
• Cách thay đổi vận mệnh.
• Lời Phật dạy về Đạo hiếu
• Chuyện tâm linh có thật.
• Sự thật về hạn Tam tai.
• Sự thật về Cầu cơ.

Khế kinh có câu: “Nước mắt chúng sinh nhiều hơn nước biển”. Thật thế! Cõi đời không vui, cõi đời toàn là khổ. Những nỗi vui, nếu có, cũng chỉ là tạm bợ, hào nhoáng như một lớp sương mai bên ngoài mà thôi; Bởi bản chất của cõi đời là đau khổ. Cõi đời là một biển đầy mồ hôi và nước mắt. Trong ấy chúng sinh đang bơi lội, hụp lặn, chìm nổi, trôi lăn mà chẳng biết. Ðó là sự thật. Nhưng sự thật ấy, không ai nhìn thấy một cách tường tận và nói lên một cách rõ ràng như đức Phật. Bởi thế khi thuyết  Tứ Diệu Ðế, Ngài đã xếp “Khổ Đế” đứng đầu tiên!

Ðời là bể khổ: Đại cương về Khổ Đế

Khổ đế là gì? Khổ nghĩa rộng là những cái gì làm cho mình khó chịu, đau đớn, bất an như: Ốm đau, đói khát, buồn rầu, sợ hãi … “Ðế” là một sự thật vững chắc, đúng đắn, hoàn toàn, cao hơn cả. Như thế, Khổ đế là sự thật đúng đắn vững chắc cao hơn cả về sự khổ ở thế gian. Sự thật nầy nó rõ ràng, minh bạch không ai có thể chối cãi được. Dưới đây, chúng ta hãy nghe đức Phật giải bày một cách tường tận, sâu sắc, tỉ mỉ về sự khổ của thế gian.

Đời là bể khổ: Luận về sự khổ của Thế gian

Kẻ cho hết cả sự khổ ở thế gian, thì không bao giờ cùng. Song căn cứ theo kinh Phật, có thể phân loại ra làm ba thứ khổ (tam khổ) hay tám thứ khổ (bát khổ).

Đời là bể khổ: 1. Tam Khổ

Tam khổ tức Ba thứ khổ là: Khổ khổ, hoại khổ và hành khổ.

1.  Khổ – khổ

Thế nào là Khổ-khổ? Khổ-khổ tức là nỗi khổ này chồng chất lên nỗi khổ khác, trong mối khổ nọ còn thêm vào mối khổ kia. Thứ khổ này thường xảy đến cho hạng người nào?

Như có những người hết sức nghèo túng – họ nghèo nàn. Túng thiếu đến độ ăn thì ăn không đủ no, mà mặc cũng mặc không đủ ấm, nên phải vừa chịu đói lại vừa chịu lạnh. Tuy vậy, họ vẫn có được một mái nhà lụp xụp bằng gỗ, nên mặc dù thiếu ăn thiếu mặc, nhưng đêm đến họ còn có nơi có chỗ mà ngủ.

Như thế, thiết tưởng cũng không đến nỗi tệ lắm! Thế rồi, rủi ro có cơn giông bão thổi qua hoặc trận mưa to trút xuống làm nhà cửa sập đổ ngổn ngang, khiến họ không còn nơi trú ẩn nữa. Đã ăn chẳng được no, mặc chẳng được ấm. Bây giờ lại lâm vào cảnh màn trời chiếu đất, chẳng chốn nương thân! Ta thử nghĩ xem, như thế có phải là khổ hay không?

*

Hoặc có người tuy có được chỗ ở và cũng được đủ ăn, nhưng lại không có đủ áo quần mà mặc; Đó cũng là một cảnh ngộ của nỗi khổ này xen lẫn trong nỗi khổ khác. Hoặc là mặc dù có đủ áo quần đắp đổi và có chỗ ở hẳn hoi, song lại không có cơm ăn. Đó cũng là một trong những tình cảnh của cái khổ nọ chồng chất lên cái khổ kia vậy!

Những trường hợp ấy cũng gọi là “bần cùng khốn khổ”, nỗi khổ do sự nghèo nàn, túng quẫn gây ra. Nỗi khốn khổ vì bần cùng này thì không dễ gì mà chịu được. Bởi nó bức bách, hành hạ con người một cách rất đáng sợ!

2. Hoại khổ

Khế kinh chép: “Phàm vật có hình tướng đều phải bị hoại diệt”. Thực thế, vạn vật trong vũ trụ đều bị luật vô thường chi phối, không tồn tại mãi được. Cứng rắn như sắt đá, lâu năm cũng mục nát; To lớn như trái đất, mặt trăng, mặt trời lâu ngày cũng tan rã. Yếu ớt, nhỏ nhen như thân người, thì mạng sống lại càng ngắn ngủi, phù du ! Cái búa tàn ác của thời gian đạp phá tất cả…

Mỗi phút mỗi giây ta sống, cũng là mỗi phút mỗi giây ta đang bị hủy hoại. Và dù ta có sức mạnh bao nhiêu, quyền thế bao nhiêu, giàu có bao nhiêu cũng không thể cản ngăn, chống đỡ không cho thời gian hủy diệt đời ta. Ta hoàn toàn bất lực trước thời gian. Thật là khổ sở, tủi nhục, đớn đau !

*

Vậy kẻ giàu sang phú quý thì không khổ sao? Có chứ! Kẻ giàu sang thì phải chịu đựng Hoại-khổ, cái khổ vì sự suy tàn, lụn bại.

Như có người rất giàu sang, lắm bạc nhiều tiền, bị bọn cướp bắt cóc. Bọn chúng dò xét xem sản nghiệp của người ấy giá trị khoảng bao nhiêu – giả sử tài sản của người ấy ước chừng năm triệu đồng, thì chúng sẽ đòi tiền chuộc mạng là sáu triệu đồng. Như vậy, người ấy phải vay thêm một triệu đồng nữa mới đủ số mà dâng nạp cho bọn tống tiền để được thoát thân. Thế thì, đó không phải là sự phú quý đang bị hủy hoại, sụp đổ hay sao? Cho nên, đó gọi là “phú quý hoại khổ”, nỗi đau khổ, xót xa vì sự suy sụp, tàn lụn của cảnh giàu sang!

3. Hành khổ.

Người có thể không phải chịu đựng nỗi bần cùng khốn khổ và cũng không phải đương đầu với phú quý hoại khổ; Thế nhưng, ai ai vẫn phải trải qua tiến trình của đời người: Sanh ra rồi lớn lên, lớn lên rồi già đi, già rồi thì ắt chết; Niệm niệm biến đổi, tưởng nghĩ liên tục, mải miết không ngừng. Đó gọi là Hành-khổ, tức nỗi khổ đau, dằn vặt bởi vì sự biến chuyển.

Về phương diện vật chất, ta bị ngoại cảnh, thời gian chi phối, phá hoại; Còn về phương diện tinh thần, ta cũng không hề tự chủ, yên ổn được. Tâm hồn ta thường bị dục vọng dằn vặt, lôi kéo, thúc đẩy từng phút từng giây. Tư tưởng ta cũng luôn luôn biến chuyển. Nó lăng xăng hết chuyện này sang chuyện khác; Như con ngựa không cương, như con vượn chuyền cây, không bao giờ dừng nghỉ. Thật là đúng như lời Phật dạy: “Tâm viên, ý mã”.

Nếu xét sâu xa hơn nữa, ta sẽ thấy tâm hồn ta còn bị cái phần bên trong kín sâu, nằm dưới ý thức: Đó là phần tiềm thức chi phối, sai sử một cách vô cùng mãnh liệt trong mỗi ý nghĩ, cử chỉ hành động của chúng ta. Ta giận, ta thương, ta ghét, ta muốn thứ này, ta thích thứ kia…Phần nhiều là do tiềm thức ta sai sử, ra mệnh lệnh. Nói tóm lại, ta không được tự do, ta bị chi phối bởi những ý tưởng, dục vọng, tiềm thức; Và ta luôn luôn chịu mệnh lệnh của chúng. Ðó là “Hành khổ”.

Đời là bể khổ: 2. Bát Khổ

Bát khổ là tám nỗi khổ mang tính cương lãnh của kiếp người, bao gồm: 1. Sanh khổ. 2. Lão khổ. 3. Bệnh khổ. 4. Tử khổ. 5. Ái biệt ly khổ. 6. Cầu bất đắc khổ. 7. Oán tắng hội khổ. 8. Ngũ ấm xí thạnh khổ.. Kiếp người vốn vô biên khổ, nhưng tám món khổ này nắm phần chủ đạo, ai trong chúng ta cũng ít nhiều gánh chịu.

Cuộc đời là bể khổ: 1. Sanh Khổ

Sanh khổ tức chỉ cho nỗi khổ trong cái sanh. Loài người khi ở trong thai đã có tình thức. Do có tình thức nên có sự cử động cảm xúc. Khi mẹ ăn thức lạnh vào, cảm thấy như ở trong giá băng. Lúc ăn thức nóng vào, cảm thấy như bị nung đốt. Thai nhi sống trong chỗ chật hẹp tối tăm nhơ nhớp, vừa lọt lòng đã kêu khóc oa oa. Rồi từ đó khi lạnh, nóng, đói, khát, muỗi kiến cắn đốt, chỉ biết kêu khóc mà thôi.

Huệ nhãn của Phật thấy rõ những chi tiết ấy, nên Ngài xác nhận là khổ. Nếu như Sanh không khổ thì khi lọt lòng trẻ đã chẳng kêu khóc oa oa. Vì thế, cổ đức đã than:

Vừa khỏi bào thai lại nhập thai.

Thánh nhơn trông thấy động bi ai!

Huyễn thân xét rõ toàn nhơ nhớp.

Thoát phá mau về tánh bản lai.

Cuộc đời là bể khổ: 2. Lão Khổ

Lão Khổ tức sự khổ trong lúc tuổi già. Con người khi già rồi, các căn đều suy yếu, mắt mờ, tai lãng, lưng mỏi, chân run, ăn thấy kém ngon, ngủ không thẳng giấc, trí nhớ chẳng còn minh mẫn, làn da khô nhăn, răng lần lần đau nhức chuyển rụng. Dù cho bực thanh niên tuấn nhã, hay trang thiếu nữ tiên dung, khi đến tuổi này âu cũng:

Bao vẻ hào hoa đâu thấy nữa.

Một thân khô kiệt nghĩ buồn tênh!

Lắm kẻ tuổi già lờ lẫn, khi ăn mặc, lúc đại tiểu đều nhớp nhơ, con cháu dù thân, cũng sanh nhàm chán. Kiếp người dường như kiếp hoa, luật vô thường chuyển biến khi đã đem đến cho hương sắc, nó cũng đem đến cho vẻ phai tàn. Xét ra cái già thật không chi vui, thân người thật không chi đáng luyến! Vì thế đức Phật mới bảo: Già là khổ!

Cuộc đời là bể khổ: 3. Bịnh Khổ

Bịnh Khổ tức sự khổ trong cơn đau yếu. Có thân là có bịnh, từ những thứ bịnh nhẹ thuộc ngoại cảm, đến các chứng bịnh nặng của nội thương. Có người vướng phải những bịnh nan y như: Lao, cùi, ung thư, bại xuội. Trong cảnh ấy, tự thân đã đau đớn, lại tốn kém hoặc không có tiền thuốc thang, chính mình bị khổ lụy, lại gây thêm khổ lụy cho người quyến thuộc. Đó là trên khổ mà gia thêm khổ! Nỗi khổ về bịnh là sự hiển nhiên, chúng ta rất dễ nhận thức.

Hành hạ xác thân con người, làm cho nó khổ sở không gì hơn là cái đau ! Ðã đau, bất luận là đau gì, từ cái đau lặt vặt như đau răng, nhức đầu; Đến cái đau trầm trọng như lao, bại v.v…Đều làm cho con người phải rên xiết, khổ sở, khó chịu. Nhất là những bệnh trầm kha, thì lại càng hành hạ xác thân. Đắng cơm, nghẹ nước, cầu sống không được, cầu chết cũng không xong; Oan oan ương ương, thật là khổ não.

Thân đã đau, mà tiền lại hết. Có nhiều người sau một bận đau, chỉ còn hai bàn tay trắng ! Cho nên ngạn ngữ có câu: “Không đau làm giàu biết mấy”. Ngoài ra, bệnh tật lại còn làm cho lục thân quyến thuộc buồn rầu, lo sợ. Mỗi lần trong nhà có người đau, thì cả gia quyến đều bấn loạn ngồi đứng không yên; Quên ăn quên ngủ, biếng nói, biếng cười; Bỏ công ăn việc làm, sớm hôm chăm sóc…Thật đúng là “Bệnh khổ”.

Cuộc đời là bể khổ: 4. Tử Khổ

Tử Khổ tức sự khổ trong lúc chết. Mọi người đều muốn sanh thuận, tử an. Nhưng việc ấy rất khó được, mà khi chết phần nhiều sắc thân lại bị bịnh khổ hành hạ đau đớn. Thân đã như thế, tâm thì hãi hùng lo sợ, tham tiếc ruộng vườn của cải; Buồn rầu phải lìa bỏ thân nhơn, muôn mối dập dồn, quả thật là khổ. Đề cập đến chữ Chết mấy ai đã muốn nghe, nói chi là ưa thích.

Trong bốn hiện tượng của vô thường: Sanh, già, bệnh, chết. Thì “Chết” là cái làm cho chúng sanh kinh hãi nhất. Con người sợ chết đến đổi ở trong hoàn cảnh sống thừa, đang lẽ không nên sống làm gì nữa, thế mà nghe nói đến cái chết, cũng sợ không dám nghĩ đến. Những người xấu số bị bịnh nan y như ung thư, sống thêm một ngày là khổ thêm một ngày; Thế mà những người bạc phước ấy cũng vẫn muốn sống mà thôi. Cái chết làm khổ con người như thế nào mà ai cũng sợ hãi thế?

*

Về thân xác. Có mục kích một người bệnh khi hấp hối bị hành xác rồi mới biết cái chết là đáng sợ. Người sắp chết, mệt ngột không ngằn, trợ mắt, méo miệng; Giựt gân chuyển cốt, uốn mình, giăng tay, bẻ chân…Trong lúc ấy tai hết nghe, mắt hết thấy, mũi hết thở, miệng hết nói. Rờ thử vào người chết, thì thấy lạnh ngắt như đồng, thân cứng đơ như gỗ. Xác chết dần dần sình lên, trong rất ghê tởm; Nếu để lâu ngày lại nứt ra, chảy nước tanh hôi khó chịu vô cùng.

Về tinh thần. Khi sắp chết, tâm thần rối loạn, sợ hãi vô cùng: Phần xót thương cha mẹ, vợ chồng, anh em, con cái từ đây đoạn tuyệt; Phần lo mình một thân cô quạnh, bước sang thế giới mịt mù xa lạ. Thật không còn gì đau khổ bằng phút chia ly vĩnh viễn này! Tóm lại, cái chết làm cho thân thể tan rã, thần thức theo nghiệp dẫn đi thọ sanh ở một cõi nào chưa rõ. Thật là “Tử khổ”.

Cuộc đời là bể khổ: 5. Ái Biệt Ly Khổ

Ái Biệt Ly Khổ tức sự khổ khi xa lìa người thân yêu. Điều này trong hoàn cảnh chiến tranh, ta càng thấy rõ. Biết bao gia đình chịu cảnh kẻ Bắc, người Nam. Biết bao thanh niên phải dấn thân nơi trận mạc, người ở nhớ thương, kẻ đi sầu thảm. Đó chỉ là cái khổ sanh ly.

Lại biết bao kẻ tuổi hãy còn xuân, tử thần cướp đi người yêu quý, phải chịu cảnh góa bụa bơ vơ. Rồi lại những kẻ cha mẹ, anh em, con cái bị đạn bom tử nạn. Còn biết bao trẻ em quyến thuộc đều chết, thiếu tình thân mật, sống vất vưởng nơi làng cô nhi! đây là nỗi khổ về tử biệt. Cho nên trong thời buổi này, biển nhớ sông thương đã sâu dài, mà núi hận trời sầu cũng cao rộng! Cảnh sanh ly tử biệt với người thân yêu, quả thật là khổ!

Cuộc đời là bể khổ: 6. Oán Tắng Hội Khổ

Oán Tắng Hội Khổ tức sự khổ về oan gia hội ngộ. Bị những kẻ đối nghịch thù oán ở gần bên gièm pha nói xấu, phá phách mưu hại, làm cho ta phải bực tức khó nhẫn, lo sợ không yên, là một điều khổ. Lại còn nhiều gia đình, cha mẹ anh em hoặc vợ chồng không đồng ý kiến, thường có sự tranh cãi giận ghét buồn phiền lẫn nhau. Đó khác nào sự gặp gỡ trong oan gia, đâu có chi là hạnh phúc!

Con người ở trong cảnh thương yêu, chẳng ai muốn chia ly; Cũng như ở trong cảnh hờn ghét, chẳng ai mong gặp gỡ. Nhưng oái oăm thay! Ở đời khi mong muốn được hội ngộ, lại phải chia ly; Cũng như khi mong ước được xa lìa, lại phải sống chung đụng nhau hằng ngày! Cái khổ phải biệt ly đối với hai người thương yêu nhau như thế nào, thì cái khổi phải hội ngộ đối với hai người ghét nhau cũng như thế ấy.

*

Người ta thường nói: “Thấy mặt kẻ thù, như kim đâm vào mắt; Ở chung với người nghịch, như nếm mật, nằm gai”. Chưa nói đến trường hợp những người xa lạ. Ngay trong gia đình bà con quyến thuộc, giữa vợ chồng, anh em. Khi vì một lý do gì đó, sanh ra bất hòa với nhau, cũng đủ khó chịu rồi. Muốn lánh mặt nhau, mà mỗi khi đi ra đi vào lại phải gặp nhau mãi!

Quyết không nói chuyện với nhau, mà nhiều khi bắt buộc nín không được, phải nói ra với sự ngượng ngùng. Ðịnh tuyệt giao hẳn, ngặt vì còn phải ăn chung ở lộn một nhà; Dầu cố sắc trốn tránh, song lắm lúc cũng phải giao thiệp lấy lệ. Thật là khổ. Ðấy là người thân có tình cốt nhục, mà sự hờn ghét thúc đẩy, khiến chẳng mong gặp gỡ nhau! Huống chi đối với người dưng, nước lã, khác giống, khác nòi? Một khi đã thù ghét nhau rồi mà phải sống bên cạnh nhau thì thế nào cũng có một ngày xảy ra đại họa. Ðó là ý nghĩa của “Oán tắng hội khổ”.

Cuộc đời là bể khổ: 7. Cầu Bất Đắc Khổ

Cầu Bất Đắc Khổ tức sự khổ về mong cầu không toại ý. Trong đời sống, con người có rất nhiều ước vọng mong cầu. Đại khái như nghèo muốn cho giàu, xấu muốn cho đẹp, không con muốn cho có con, có con muốn cho nó nên người thông minh hiếu thuận. Ngàn muôn ước vọng như thế, cầu mong mà không toại ý, đó là nỗi khổ.

Người ta ở đời, hễ hy vọng càng nhiều thì thất vọng càng lắm. Bất luận trong một vấn đề gì, số người được toại nguyện thì quá hiếm hoi, mà kẻ thất bại bất như ý, thì không sao kể xiết. Muốn được kết quả tốt đẹp, người ta phải vận dụng không biết bao nhiêu năng lực; Lao tâm, tổn trí, mất ăn, bỏ ngủ, chỉ mong sao cho chóng đến ngày thành công. Thế rồi, chẳng may những điều ấy thành công, chẳng may những điều mong ước ấy không thành…Sự đau khổ không biết đâu là bờ bến.

*

Thất vọng vì công danh. Trong đời, danh vọng thường là một miếng mồi ngon mà phần đông người đời ưa thích. Nhưng miếng mồi ấy, phải đâu dễ giành giật được? Không nói gì đến những kẻ nhảy dù, muốn làm quan tắt, nên phần nhiều hay thất bại, chỉ nói đến trường hợp những kẻ mong cầu danh vọng một cách chánh đáng, bằng năng lực, tài trí, học hỏi của mình. Ðối với những hạnh người này, cũng phải nếm bao mùi thất bại, cuối cùng may ra mới được thành công. Thật đúng như lời Ôn Như Hầu Nguyễn gia Thiều đã nói: “Gót danh lợi, bùn pha sắc xám. Mặt phong trần nắng nám mùi dâu !”

Thất vọng vì phú quý. Số người thất vọng vì công danh đã nhiều. Nhưng số người thất vọng vì phú quý cũng không phải ít. Muốn cho mau giàu, nhiều người tìm mưu này chước nọ để lừa phỉnh người ta; Nhưng rồi mưu gian chước lận đỗ bể ra, tài sản bị tịch thu, bản thân bị tù tội, gia quyến bị nhục nhã theo, thực là khổ !

Thất vọng vì tình duyên. Tình duyên cũng là một điều làm cho bao người phải điêu đứng, khổ sở. Trong trường tình ái, thử hỏi đã mấy ai được toại nguyện? Báo chí hằng ngày ta thấy nhiều câu chuyện tình duyên trắc trở đưa đến sự quyên sinh, thật không sao kể xiết. Ðấy là gọi là “Cầu bất đắc khổ”.

Cuộc đời là bể khổ: 8. Ngũ Ấm Xí Thạnh Khổ

Ngũ Ấm Thạnh Khổ, tức sự khổ về năm ấm hừng thạnh. Năm ấm là: Sắc, thọ, tưởng, hành, thức. Sắc ấm thuộc về thân, bốn ấm kia thuộc về tâm. Nói một cách đơn giản: Đây tức là sự khổ về thân, tâm. Điều thứ tám này bao quát bảy món khổ trước: Thân thì sanh, già, bịnh, chết, đói, khát, nóng, lạnh, vất vả nhọc nhằn. Tâm thì buồn, giận, lo, thương, trăm điều phiền lụy.

Với cái thân ngũ ấm ấy, con người phải chịu không biết bao nhiêu là điều khổ. Giữa ngũ ấm ấy luôn luôn có sự xung đột, mâu thuẫn, chi phối lẫn nhau. Vì sự xung đột, mâu thuẫn ấy, nên cái thân con người mới chịu những cái khổ sau đây: Bị luật vô thường chi phối không ngừng: Từ trẻ đến già, từ mạnh đến ốm, từ đau đến chết…Tất cả luôn làm cho con người phải lo sợ, buồn phiền. Bị thất tình, lục dục lôi cuốn, làm cho con người phải đắm nhiễm sáu trần, phải khổ lụy thân tâm.  Bị vọng thức điên đảo chấp trước, nên con người nhận thức một cách sai lầm: Có ta, có người, còn mất, khôn dại, có không, và sanh ra rầu lo, khổ não. Ấy gọi là “Ngũ ấm xí thạnh khổ.”

Đời là bể khổ: Vì sao đức Phật thuyết về Khổ

Có người sẽ băn khoăn, thắc mắc tự hỏi: Ðức Phật nêu lên một cách rốt ráo những nỗi khổ của thế gian để làm gì? Cuộc đời đã đau khổ như thế, thì nên che giấu bớt đi chừng nào hay chừng ấy. Lột trần nó ra làm chi cho người ta càng thêm đau khổ?

Ta cố gắng tạo nên một ảo tưởng tốt đẹp về cuộc đời để sống an ổn trong ấy, có hơn không? Trẻ em sống một cách hồn nhiên, yên ổn trong hạnh phúc; Vì nó không biết đến những nỗi đau khổ, xấu xa của cuộc đời. Tại sao ta lại không cố bắt chước như chúng: Đừng tìm biết gì cả về những sự xấu xa, khổ sở của cõi đời, để sống một cuộc sống có hạnh phúc hơn?

Những câu hỏi thắc mắc trên, mới nghe thì hình như có lý. Nhưng nếu suy xét một cách rốt ráo, sẽ thấy chúng là nông cạn. Bởi đức Phật vì lòng từ bi mà nêu lên những nỗi khổ căn bản của cõi đời. Ngài muốn cho người đời biết rõ những nỗi khổ của trần gian, vì những lợi ích lớn sau đây:

1. Gặp cảnh không kinh hoảng bấn loạn

Những nỗi khổ mà Ðức Phật nói ra ở trên là những nổi khổ căn bản, không ai tránh khỏi được. Ðã có mặt trên đời, không ai không có. Bởi nào có ai không ốm, không già, không chết? Có ai suốt đời không gặp chia ly với người thân thuộc, không bị chung sống với những kẻ thù nghịch? Có ai đạt được tất cả những điều mình mong ước?

Cho nên dù có muốn tạo ra một ảo tưởng đẹp đẽ về cuộc đời để sống cho yên ổn; Thì ảo tưởng ấy, sớm hay muộn gì cũng sẽ bị thực tế phủ phàng xé tan đi mất! Và khi ấy, cuộc thế trần truồng, xấu xí, ghê tởm sẽ hiện ra một cách vô cùng đột ngột. Bấy giờ những kẻ thiếu chuẩn bị để sống một cuộc sống đau khổ, sẽ hoảng lên, vô cùng tuyệt vọng và có nhiều khi không đủ can đảm để sống nữa.

Trái lại, khi chúng ta biết rõ cảnh Ta Bà này có nhiều điều khổ. Nên khi gặp cảnh khổ, chúng ta không đến nỗi tán loạn tinh thần. Trái lại, chúng ta sẽ điềm tĩnh nhẫn nại để tìm phương giải thoát. Tỷ như nhà nông, biết bổn phận mình là phải vất vả với nghề cày sâu cuốc bẫm, chân lấm tay bùn mới có lúa gạo để sống. Nên gặp cảnh mưa tuôn, nắng táp cũng không nao núng chút nào. Trái lại, một kẻ quyền quý, quen sống trong nhung lụa, rủi gặp thời cuộc hỗn loạn, đổi thay bất ngờ, đâm ra kinh hãi và liều mình tự tử.

2. Không tham cầu nên khỏi bị hoàn cảnh chi phối

Khi chúng ta rõ biết cuộc đời vui ít buồn nhiều và hễ càng ham muốn nhiều thì lại càng đau khổ lắm. Khi biết rõ như thế, chúng ta sẽ tiết chế dục vọng của chúng ta. Do đó, chúng ta không bị hoàn cảnh chi phối. Không bị sóng đời lôi kéo, vùi dập chúng ta xuống vực thẳm mênh mông của cõi Ta Bà.

Tỷ như người trí, rủi bị giam cầm, biết lo nghĩ phương kế để thoát ly lao ngục. Không như kẻ dại khi ngồi tù, chỉ lo tranh giành những món cơm thừa, canh cặn; Quên rằng mình sẽ bị đem xử tử, nếu mình không sớm tìm kế thoát thân.

3. Gắng sức tu hành để thoát khổ:

Khi đã biết thân người nhiều khổ và cảnh Ta Bà ít vui. Con người mới mong ước được thoát ly ra khỏi cảnh giới đen tối của mình để sống ở một cảnh giới tốt đẹp hơn. Cũng như lũ trẻ đang chơi mê mẩn trong cảnh nhà đang cháy, may nhờ đấng cha lành bào động, chúng mới biết và gấp rút tìm đường thoát ra.

Đời là bể khổ: Lời kết

Chúng ta đã được đức Phật từ bi chỉ rõ cho thấy rằng cõi Ta Bà này, cũng như tam giới đều là biển khổ. Kinh Pháp Hoa cũng nói: “Ba cõi không an, ví như nhà lửa”. Tiếc vì chúng sinh mê muội, lấy khổ làm vui mà không tự biết, nên phải bị trầm luân. Nay chúng ta đã biết rõ mặt thật xấu xí của đời, đã biết nó là một biển khổ mênh mông luôn luôn dậy sóng…Ta phải nhàm chán nó, xa lánh nó.

Nhưng làm thế nào để thoát ly nó, nếu chúng ta chưa rõ biết ngành ngọn, đường đi nước bước; Chưa biết rõ vì đâu phát sinh đau khổ? Nhà lương y giỏi muốn trừ bệnh, phải tìm căn nguyên của bệnh. Một viên tướng giỏi muôn trừ diệt tận gốc bọn phiến loạn, phải cho điều tra kỹ lưỡng sào huyệt, tổng hành dinh của chúng ở đâu…Như thế mới có thể bao vây, đánh bắt chúng nó một cách dễ dàng.

Cũng vậy, biết khổ chưa đủ để diệt khổ. Muốn diệt khổ tận gốc phải tìm nguyên nhân phát sanh ra khổ. Nguyên nhân phát sanh ra khổ, đức Phật đã thuyết trong đoạn thứ hai của tứ diệu đế là Tập đế. Ta sẽ xem trong phần kế tiếp: Tập đế là gì?

(Vì sao cuộc đời là bể khổ – Theo Phật Học Phổ Thông)

Tuệ Tâm 2021.