Pháp GiớiBát Chánh Đạo là gì? Bát Chánh đạo là tám con đường chân chánh và mầu nhiệm, giúp chúng sanh được an trú trong niềm phúc lạc bất tận và lần hồi sẽ đắc quả vị Thánh chí diệu. Bát Chánh đạo bao gồm:
- Chánh kiến.
- Chánh tư duy.
- Chánh ngữ.
- Chánh nghiệp.
- Chánh mạng.
- Chánh tinh tấn.
- Chánh niệm.
- Chánh định.
Bát Chánh đạo còn được gọi là “Bát Thánh đạo” vì cái diệu dụng vô biên của nó. Đây là pháp tu căn bản của Phật pháp chớ không phải dành riêng cho Tiểu thừa như nhiều người lầm tưởng: 1. Những kẻ phàm phu học đạo, noi theo pháp môn nầy mà tu, thì khỏi lầm lạc vào nẻo nguy hiểm, lần hồi sẽ chứng được quả Hiền Thánh. 2.Những bậc Hiền, Thánh nương theo tám phương tiện nầy thì sẽ đi đến cảnh Niết Bàn.
- Tứ Diệu Đế.
- Ngũ căn ngũ lực là gì.
- Tập Đế là gì.
- Khổ đế là gì.
- Diệt Đế là gì.
- Tứ Chánh Cần là gì.
- Chuyện tâm linh có thật.
Nội Dung Của Bát Chánh Ðạo
Trong 37 món trợ đạo, Bát Chánh đạo là một pháp môn chính, được nhắc nhở đến nhiều nhất. Vì thế, mỗi khi nói đến Ðạo Đế là người ta liên tưởng đến Bát Chánh đạo. Thậm chí có người tưởng lầm rằng Ðạo Đế với Bát Chánh đạo là một.
Sở dĩ Bát Chánh đạo được xem là pháp môn chính của Ðạo Đế, vì pháp môn nầy rất đầy đủ và thâu nhiếp hết thảy các pháp môn khác của Ðạo Đế. Nó rất phù hợp với mọi căn cơ, mọi thời đại, mọi phương sở; Đối với Tiểu Thừa cũng như Ðại Thừa, người Ðông phương cũng như Tây phương, ai ai cũng đều công nhận giá trị cao cả của Bát Chánh đạo. Đây là diệu pháp giúp chúng sanh đoạn trừ phiền não, khổ đau, để vững bước trên con đường giải thoát, an vui, tự tại.
Bát Chánh Đạo: 1. Chánh kiến
Chánh là ngay thẳng, đúng đắn; Kiến là thấy, nhận biết. Chánh kiến hay Chánh tri kiến là thấy, nghe, hay, biết một cách ngay thẳng, công minh, đúng với sự thật khách quan. Người có chánh kiến thấy như thế nào thì nhận đúng như thế ấy, không lấy trắng làm đen, xấu làm tốt, dở làm hay. Sự nhận xét sự vật của người ấy không bị tập quán, thành kiến, dục vọng ngăn che hay làm sai lạc.
Người có chánh kiến biết phân biệt cái nào giả, cái nào thật. Và khi đã biết cảnh giả, vật dối, thì mắt không chăm, tâm không chú; Còn khi rõ biết cảnh vật thật, lời lẽ chân, thì chuyên tâm vào sự lý chân thật làm cho đèn trí huệ sáng ngời, tiền trần không phương che ám được.
>> Xem thêm: Chánh kiến là gì.
Bát Chánh Đạo: 2. Chánh tư duy
Tư duy là suy nghĩ, nghiệm xét, nó thuộc về ý thức. Chánh tư duy là suy nghĩ, xét nghiệm chân chánh, tư tưởng đúng với lẽ phải. Người tu theo phép Chánh tư duy, thường xét nghĩ đạo lý cao siêu, suy tìm thể tánh nhiệm mầu. Biết xét những hành vi lỗi lầm, những ý nghĩ xấu xa để sám hối. Biết suy nghĩ về ba món Vô lậu học: Giới, Ðịnh, Huệ, để tu giải thoát. Biết suy xét vô minh và nguyên nhân đau khổ, là nguồn gốc của tội ác; Kế đó tìm phương pháp đúng đắn để tu hành hầu giải thoát cho mình và cho người.
>> Xem thêm: Chánh tư duy là gì.
Bát Chánh Đạo: 3. Chánh ngữ
Ngữ là lời nói; Chánh ngữ là lời nói chân thật, công bình, ngay thẳng và hợp lý. Người tu theo chánh ngữ, không bao giờ nói sai, không thiên vị. Không thấy dở nói hay, không xuyên tạc, không nghe một đường nói một ngả. Người theo chánh ngữ rất thận trọng lời nói; Trước khi muốn nói gì thường phải suy nghĩ coi có lợi ích và chân thật không. Xưa đức Khổng Tử vào viếng chốn cổ miếu, thấy bức tranh họa một hình người kẹp miệng ba lần. Ngài quay lại dạy môn đệ phải cẩn thận lời nói.
Ngày xưa, trước khi đức Phật sắp nhập Niết Bàn, có Ðệ tử hỏi: “Bạch đức Thế Tôn, khi Phật nhập Niết Bàn rồi, người đời sau gặp nhiều sách vở ngoại đạo không sao phân biệt với kinh Phật, như thế, biết tin theo lời nào tu?”
Phật dạy: “Chẳng luận là lời nói của ai miễn là lời ấy đúng sự thật, hợp chân lý thì cứ tin theo mà tu.” Vậy, phàm những lời nói đúng lý, hợp lẽ, có lợi ích cho toàn thể chúng sanh là chánh ngữ. Những lời nói ấy chúng ta phải tin theo và tập nói cho đúng như thế.
>> Xem thêm: Chánh ngữ là gì.
Bát Chánh Đạo: 4. Chánh nghiệp
Nghiệp là do người Trung Hoa dịch chữ Phạn Karma mà ra. Nghiệp nghĩa là hành động tạo tác, được sanh ra bởi Thân khẩu ý của chúng sanh. Chánh nghiệp là gieo “Nghiệp” một cách chân chánh, bằng suy nghĩ, hành động, việc làm chân chính; Đúng với lẽ phải, phù hợp với chân lý, có lợi ích co người lẫn vật. Người theo đúng “chánh nghiệp” là người luôn luôn thận trọng và giữ gìn mọi hành động của mình. Không làm tổn hại đến quyền lợi, nghề nghiệp, địa vị, danh giá, hạnh phúc, tánh mạng của người khác.
Chánh nghiệp phải được hiểu như thế chứ không phải “Chánh Nghiệp” là nghề nghiệp chân chánh như nhiều người lầm tưởng!
>> Xem thêm: Chánh nghiệp là gì.
Bát Chánh Đạo: 5. Chánh mạng
Chánh mạng là nghề nghiệp chân chánh để nuôi sống bản thân, gia đình và làm lợi ích cho xã hội. Đức Phật dạy rằng: “Bất cứ công việc hoặc nghề nghiệp nào cũng có thể được coi là chánh mạng, nếu nó không mang lại tác hại cho bản thân người làm công việc đó và không gây hại cho bất cứ chúng sanh nào khác”
Chánh mạng là sanh sống một cách chân chính bằng nghề nghiệp lương thiện, trong sạch của mình. Người theo đúng Chánh mạng sống một cuộc đời ngay thật, không gian tham, không làm giàu trên mồ hôi, nước mắt của người khác, không làm cho người và vật phải đau khổ vì nghề nghiệp của mình.
Người theo đúng Chánh mạng sống một cuộc đời có ý nghĩa lợi mình, lợi người; Xứng với bát cơm mình ăn không, manh áo mình mặc, chứ không ăn không ngồi rồi, sống bám vào người khác. Người theo Chánh mạng sống đúng Chánh pháp, không mê tín dị đoan; Biết thân tứ đại vốn vô thường, nên lấy tịnh giới làm thể, lấy trí huệ làm mạng; Bỏ niệm vọng cầu, an vui với chánh pháp.
>> Xem thêm: Chánh mạng là gì.
Bát Chánh Đạo: 6. Chánh tinh tấn
Chữ tinh tấn ở đây cũng cùng nghĩa như tinh tấn đã nói trong bài trước. Nghĩa là chuyên cần, siêng năng, thẳng tiến mục đích đã vạch sẵn, quyết không lùi bước. Chánh tinh tấn là chuyên cần, siêng năng làm việc chánh nghĩa; Khiến lợi lạc cho mình cũng như cho người và vật. Người theo đúng Chánh tinh tấn bao giờ cũng hăng hái sửa mình, cương quyết bài trừ những điều ác và quyết tâm phát triển mọi hạnh lành.
Người theo đúng Chánh tinh tấn, dũng mãnh tiến lên trên đường đi đến giải thoát, cho đến lúc nào đạt được mục đích cao cả ấy mới thôi. Nói tóm lại, người theo đúng Chánh tinh tấn, quyết tạo nghiệp vô lậu xuất thế gian. Lấy chánh trí làm mãnh lực, lấy Niết Bàn làm chỗ quy hướng. Một lòng chẳng giải đãi, muôn kiếp không dời. Quyết công phu, định thành đạo quả để trước tự độ, sau hóa độ chúng sanh.
>> Xem thêm: Chánh tinh tấn là gì.
Bát Chánh Đạo: 7. Chánh niệm
Niệm là ghi nhớ. Chánh niệm là ghi nhớ đến những điều hay lẽ phải, những điều lợi lạc cho mình cho người, những đạo lý chân chính quý trọng cao siêu. Chánh niệm có hai phần:
- Chánh ức niệm: Là nghĩ nhớ đến các điều lỗi lầm để thành tâm sám hối và nghĩ nhớ đến Tứ trọng ân: Ân cha mẹ, ân chúng sanh, ân Thiện tri thức và ân Tam Bảo để lo báo đền.
- Chánh quán niệm: Là dùng tâm từ bi xét nghĩ cuộc đời là khổ não, tật bệnh, mê mờ mà chúng sinh đang mắc phải; Để mở rộng lòng thương yêu và quyết ra tay cứu độ. Người theo đúng Chánh niệm, thường quán sát cảnh chân đế, năng tưởng niệm các pháp trợ đạo; Bất luận ở đâu và làm gì, cũng nhớ nghĩ đến cái quả vô lậu xuất thế gian. Dù trải qua bao nhiêu số kiếp cũng không thối tâm xao lãng.
>> Xem thêm: Chánh niệm là gì.
Bát Chánh Đạo: 8. Chánh định
Chữ “Ðịnh” ở đây cũng đồng nghĩa như chữ định trong các bài trước. Nghĩa là tập trung tư tưởng vào một vấn đề để thấy cho rõ ràng. Chánh định là tập trung tư tưởng vào một vấn đề chính đáng, đúng với chân lý, có lợi ích cho mình và người. Người theo đúng Chánh định, thường tập trung tư tưởng để quan sát những vấn đề chính sau đây:
Quán thân bất tịnh (bất tịnh quán): Tức là quán tưởng thân không thanh tịnh; Để trừ tham dục, sai ái.
Quán từ bi (từ bi quán): Là quán tưởng tất cả chúng sinh đều là một chân tâm, bình đẳng không khác; Để đoạn trừ thù hận, và mở rộng lòng thương yêu để cứu độ chúng sinh.
Quán nhân duyên (nhân duyên quán): Là quán tưởng tất cả pháp hữu hình như muôn vật, vô hình như tâm niệm đều là giả hợp, duyên nhau mà có; Để đoạn trừ ngu si, pháp chấp.
Quán giới phân biệt (giới phân biệt quán): Nghĩa là phân biệt và quán tưởng sự giả hợp của 18 giới: 6 căn, 6 trần, 6 thức để thấy không thật có “ngã, pháp”; Để diệt trừ ngã chấp, pháp chấp.
Quán hơi thở (sổ tức quán): Nghĩa là quán tưởng bằng cách chuyên chú đếm hơi thở ra vào; Để đối trị sự tán loạn của tâm thức.
Bát Chánh Đạo: Lời kết
Như đã nói ở đoạn mở đề, Bát Chánh đạo là pháp môn thông dụng. Sự thông dụng này sở dĩ có được là nhờ lợi ích thiết thực và quý báu của nó đối với đời sống cá nhân của người tu hành, đối với xã hội, và đối với đời sống tương lai. Có thể tóm tắt những lợi ích, hay công năng của Bát Chánh đạo, trong hai điểm sau đây:
- Cải thiện tự thân: Nếu con người chuyên tu theo tám đường chánh này, thì mọi tội lỗi trong đời sống hiện tại như: Ý niệm me mờ, ngôn ngữ đảo điên, hành vi sái quấy, đời sống vô luân…đều được chuyển hóa. Khi thân tâm được chuyển hóa thì cuộc đời sẽ chân chính, lợi lạc và thiện mỹ.
- Cải thiện hoàn cảnh: Nếu trong xã hội ai ai cũng đều chuyên tu theo tám đường chánh đạo nầy thì là xã hội không còn khổ. Người tu tập khiến tâm an định nên cuộc sống hài hòa, bình an. Nếu kiên định hành trì là gieo trồng hạt giống Bồ đề; Ngày sau tất gặt quả vô thượng Niết Bàn, đầy đủ bốn đức Thường, Lạc, Ngã, Tịnh.
Vì những lợi ích quý báu như thế, người Phật tử hãy phát nguyện tu theo Bát Chánh đạo.
(Bát Chánh đạo là gì – Theo Phật Học Phổ Thông)
Tuệ Tâm 2021
